Lưu ý khi sử dụng thuốc dexamethasone điều trị Covid-19 cho F0

Mới đây, dexamethasone đã được ngành y tế đưa vào danh mục thuốc điều trị Covid-19 tại nhà. Vậy khi sử dụng dexamethasone, bệnh nhân F0 cần lưu ý gì về tác dụng và cách dùng thuốc để đạt kết quả điều trị, tránh được phản ứng phụ? Hãy cùng tìm hiểu bài viết này!

Dexamethasone là thuốc gì?

Dexamethasone (nhiều người thường gọi là “đề xa” (Dexa)) là một corticosteroid có tác dụng ức chế miễn dịch, chống dị ứng và kháng viêm mạnh. Thuốc thường được sử dụng trong điều trị các bệnh về hô hấp, rối loạn chức năng máu hoặc hormon, hệ miễn dịch, dị ứng, thấp khớp và một số bệnh nhất định về da và mắt,...

Dexamethasone có nhiều dạng bào chế và đóng gói trên thị trường, nhưng phổ biến là các dạng sau:

- Viên nén dexamethasone 0,5mg; 0,75mg, 2mg, 4mg, 6mg,... với các tên thương hiệu (biệt dược) trên thị trường như: Dectancyl; Dexamethasone tablets; Codudexon; Cor-F; Dehatacil; Decadron, Dexone, Dexona, Alphamethason - DHT, Presdilon, Dexcacare, Dexamax, Fortecortin, Dexamed, Alegi, Kalmethasone, Dexaharsen ...

- Dạng thuốc tiêm: Dexamethasone phosphate 2mg/1ml, Dexamethasone sodium phosphate 4mg/ml hay 10mg/ml… với các tên thương hiệu như Dexa Well, Fortecortin, Dexamed, Dexametyd, Dexamedron, Dexsone, Kachdex, Intedex, Dexadic, Decadron …)

- Thuốc tra mắt: Dung dịch chứa dexamethasone natri phosphat, thuốc mỡ 0,05%, 0,1%, với các tên thương hiệu như Maxidex; Dexacol; Tobradex; Nemydexan; Dexasone, Dextracin,...

- Thuốc tra mắt, tai: Dung dịch chứa dexamethasone natri phosphat, thuốc mỡ 0,05%, 0,1%, với các tên thương hiệu như Maxidex; Dexacol; Tobradex; Nemydexan; Dexasone, Dextracin, Neowell-D, Dexawell, Moxek-D, ...

- Dung dịch xịt mũi chứa dexamethasone có tác tên thương hiệu như thuốc xịt mũi Aladka; Hadocort -D; Dexasone, Dextracin....

- Thuốc dùng ngoài da chứa dexamethason natri phosphat với tên thương hiệu Dermofar; Korcin; Cortibion, ...

Một số thuốc chống viêm có tác dụng tương tự dexamethason như: Thuốc methylprednisolone 4mg, 16mg (tên thương hiệu Medrol, Thylmedi,..); Thuốc prednisolone 5mg (tên thương hiệu Apo-prednison, Prednisolon STADA,...), hydrocortisone 10mg, 20mg, 100mg, 160 mg,... (tên thương hiệu Hydrocortison roussel, Hidroaltesona,...),

 

Các thuốc chứa dexamethasone có tác dụng chống viêm mạnh

Tại sao dexamethasone lại được Bộ Y tế khuyến cáo dùng cho bệnh nhân Covid?

Nghiên cứu lâm sàng chứng minh tác dụng của dexamethasone ở bệnh nhân Covid

Nghiên cứu thử nghiệm dexamethasone trên F0 phải thở máy quy mô lớn tại Đại Học Oxford (Anh)

Thử nghiệm này đã chọn ngẫu nhiên 6.425 bệnh nhân Covid nhập viện được dùng dexamethasone và chăm sóc thông thường. Cụ thể, nghiên cứu được thực hiện để so sánh kết quả giữa một nhóm khoảng 2104 bệnh nhân dùng dexamethasone với một nhóm khoảng 4321 bệnh nhân không dùng loại thuốc chống viêm này. Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tử vong trong 28 ngày ở những bệnh nhân thở máy được dùng dexamethasone thấp hơn so với những bệnh nhân không sử dụng.

Nghiên cứu lâm sàng cho thấy dexamethason giúp giảm tỷ lệ tử vong do Covid 

Nghiên cứu thực hiện tại Trung tâm Y tế Montefiore - New York (Mỹ) để xác định xem điều trị bằng glucocorticoid (dexamethasone) toàn thân ở bệnh nhân Covid-19 có liên quan đến giảm tỷ lệ tử vong hoặc thở máy hay không. Nghiên cứu được thực hiện trên 1.806 bệnh nhân Covid-19 nhập viện; Trong đó có 140 người được điều trị bằng glucocorticoid trong vòng 48 giờ sau khi nhập viện. Nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng glucocorticoid đã giảm tỷ lệ bệnh nhân tử vong hoặc thở máy. Cụ thể: Ở những bệnh nhân có protein phản ứng C (CRP) ban đầu ≥ 20mg/dL được điều trị bằng glucocorticoid đã giảm đáng kể nguy cơ tử vong hoặc thở máy. Trong khi nhóm bệnh nhân có CRP <10 mg/dL được điều trị bằng glucocorticoid thì nguy cơ tử vong hoặc thở máy tăng đáng kể. Điều này có nghĩa là sử dụng glucocorticoid ở bệnh nhân F0 trở nặng cho hiệu quả cao hơn so với bệnh nhân nhẹ.

Nghiên cứu khẳng định dexa giúp cải thiện khả năng hô hấp cho F0

Nghiên cứu của Đại học Khoa học Y tế Mazandaran, Iran chứng minh rằng, dexamethasone giúp giảm nguy cơ tử vong ở cả người (P<0001) và động vật (P<0001). Thử nghiệm này đã chứng minh tác dụng cải thiện chức năng thông khí, hô hấp cho bệnh nhân trong 10 ngày điều trị bằng dexamethason, đặc biệt là trường hợp phải thở máy.

Nghiên cứu lâm sàng tại Pakistan chứng minh, dexamethason có tác dụng hạ sốt, thở tốt hơn và giảm viêm ở F0 nặng

Nghiên cứu được thực hiện trên 100 bệnh nhân mắc Covid nặng. Trong đó có 35 bệnh nhân được điều trị bằng dexamethason và 65 bệnh nhân được sử dụng methylprednisolone. Sau một thời gian điều trị, các nhà khoa học thấy rằng: Bệnh nhân mắc Covid nặng ở cả 2 nhóm đều hạ sốt, thở tốt hơn và đã giảm viêm vào ngày thứ 5 sau khi sử dụng thuốc. Chỉ có sáu bệnh nhân tử vong khi dùng dexamethasone (17,1%) và 10 bệnh nhân tử vong khi dùng methylprednisolon.

Như vậy, dexamethasone và methylprednisolone đều có hiệu quả như nhau trong điều trị bệnh Covid 19 từ trung bình đến nặng.

 

Hiệu quả của dexamethason trong điều trị Covid đã được đánh giá trong nhiều nghiên cứu lâm sàng

Những điều bệnh nhân F0 cần biết khi sử dụng dexamethasone để điều trị viêm phổi do Covid-19 tại nhà? 

Dexamethasone đã được nghiên cứu có hiệu quả tốt trong việc cứu sống, giảm tỷ lệ tử vong và nhu cầu thở máy ở bệnh nhân Covid-19, giảm nguy cơ gặp phải cơn bão cytokine ở bệnh nhân mắc Covid-19, tuy nhiên cần nhớ các lưu ý sau:

Liều dùng dexamethasone trong điều trị viêm phổi do Covid-19

- Dexamethasone:

+ Người lớn: 6mg/lần/ngày.

+ Trẻ em: 0,15mg/kg/ngày (tối đa 6mg/ngày).

Người bệnh nên uống thuốc sau khi ăn và tốt nhất là vào buổi sáng.

Nếu không có sẵn dexamethasone, người bệnh có thể sử dụng một trong các thuốc thay thế sau:

- Prednisolone:

+ Người lớn: 40mg/lần/ngày.

+ Trẻ em: 1 mg/kg/ngày (tối đa 40 mg/ngày).

Người bệnh nên uống sau khi ăn và tốt nhất vào buổi sáng.

- Methylprednisolone:

+Người lớn: 16mg/lần, uống 2 lần/ngày cách 12 giờ.

+Trẻ em: 0,8mg/kg/lần, 2 lần/ngày cách 12 giờ (tối đa 32 mg/ngày).

Người bệnh uống thuốc sau khi ăn (sáng và tối). 

Cách dùng thuốc dexamethasone điều trị Covid

Người bệnh nên uống thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ. Dùng thuốc sau khi ăn no và uống cùng với một cốc nước đầy. Để tránh quên liều, người bệnh hãy uống thuốc vào cùng thời điểm mỗi ngày. Người mắc bệnh dạ dày cần uống kèm thuốc điều trị để tránh gây tổn thương niêm mạc đường tiêu hóa. Nếu người bệnh đáp ứng tốt, thời gian sử dụng thuốc dexamethasone tối đa là 7 ngày.

Lưu ý khi sử dụng dexamethasone cho bệnh nhân F0 tại nhà

Để sử dụng thuốc chống viêm dexamethasone hiệu quả nhất tại nhà, người bệnh COVID 19 cần nắm rõ những lưu ý dưới đây:

Bệnh nhân F0 điều trị tại nhà tuyệt đối không lạm dụng dexamethasone

Các thuốc corticoid như: Dexamethasone, methylprednisolone, prednisolone chỉ mang lại lợi ích trên các bệnh nhân nặng vì thuốc có tác dụng ngăn chặn những phản ứng quá mức của cơ thể thông qua việc chống viêm. Ngược lại, trong trong giai đoạn sớm, tình trạng bệnh còn nhẹ, việc sử dụng các thuốc chống viêm corticoid sẽ làm suy giảm hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho virus sinh sôi mạnh hơn. Bên cạnh đó, thuốc còn gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của người mắc, nhất là những bệnh nhân cao tuổi có sẵn các bệnh nền.

 

Chỉ sử dụng dexamethasone cho bệnh nhân F0 nặng

Tác dụng phụ của dexamethasone

Dexamethasone có thể gây ra một số tác dụng phụ nguy hiểm như: Tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể; Giữ nước, tăng huyết áp; Ảnh hưởng tâm lý (thay đổi tâm trạng, các vấn đề về trí nhớ, lú lẫn hoặc kích thích); Loãng xương; Loét dạ dày – tá tràng, Hạ kali huyết; Suy tuyến thượng thận; Ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ em, gây ra Hội chứng Cushing, béo phì,....

Quá liều dexamethasone nguy hiểm như thế nào?

Khi uống quá liều dexamethasone có thể gây ngộ độc cấp hoặc tử vong (rất hiếm). Nếu gặp phải tình trạng này, bệnh nhân cần được chuyển ngay đến ngay các cơ sở y tế gần nhất.

Đối tượng nào chống chỉ định/thận trọng dùng dexamethasone?

+ Đối tượng chống chỉ định với dexamethasone đó là: Người quá mẫn với thuốc; Người mắc các bệnh nấm; Nhiễm virus, Lao; Lậu; Khớp bị huỷ hoại nặng; tiêm vacxin sống...

+ Đối tượng cần thận trọng khi sử dụng thuốc dexamethasone bao gồm: Người mắc viêm loét dạ dày, tá tràng; Đái tháo đường; Tăng huyết áp; Người mắc các bệnh về mắt (ví dụ như đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, tiền sử herpes ở mắt); Loãng xương; Người mắc bệnh tuyến giáp; Người bị suy gan, suy thận, trẻ em và phụ nữ có thai,... Tránh ngừng thuốc đột ngột hoặc giảm liều nhanh chóng.

Tránh dùng dexamethasone cùng thuốc nào?

Khi dùng chung dexamethasone với các thuốc như: Barbiturate, phenytoin, rifampicin, rifabutin, carbamazepin, ephedrin, aminoglutethimid có thể làm giảm tác dụng điều trị của loại corticoid này. Bên cạnh đó, dexamethasone có thể làm giảm tác dụng của các thuốc hạ đường huyết (kể cả insulin), hạ huyết áp và thuốc lợi tiểu.

Hiệu lực của các dẫn chất cumarin chống đông máu có thể tăng khi dùng đồng thời với dexamethasone. Vì vậy cần kiểm tra chặt chẽ thời gian prothrombin để tránh chảy máu tự phát.

Sự thanh thải salicylat giảm khi dùng đồng thời với dexamethasone, vì vậy khi ngừng corticoid dễ bị ngộ độc salicylat.

Các thuốc lợi tiểu làm giảm kali huyết (ví dụ thiazid, furosemid) và amphotericin B có thể làm tăng tác dụng giảm kali huyết của glucocorticoid.

Dexamethasone tương kỵ với thức ăn, đồ uống nào?

Rượu và thuốc lá có thể làm gia tăng tác dụng của thuốc. Do vậy, người bệnh cần hạn chế uống rượu, bia, hút thuốc lá trong quá trình điều trị.

Cần bảo quản dexamethasone như thế nào?

Trước tình hình diễn biến dịch Covid ngày càng phức tạp, khó lường với số ca mắc ngày càng tăng lên, mỗi người cần nâng cao ý thức trách nhiệm với bản thân và xã hội để cùng chung tay đẩy lùi Covid. Mặc dù dexamethasone là một “vũ khí” giúp chúng ta an toàn hơn trước Covid, nhưng trong mọi trường hợp không được lạm dụng thuốc này mà phải tuyệt đối tuân thủ phác đồ điều trị, thực hiện cách ly tại nhà, tập thở theo hướng dẫn của cơ quan y tế, áp dụng chế độ dinh dưỡng hợp lý để tăng cường sức đề kháng cơ thể.

Thu Trang

Tác giả bài viết: Dược Sĩ Thu Trang, SĐT: 0916 751 651

Dược Sĩ Thu Trang, tốt nghiệp chuyên ngành Dược của Đại học quốc gia Hà Nội, từng là cộng tác viên xuất sắc cho nhiều trang tin về sức khỏe và tham gia nhiều khóa đào tạo về chuyên ngành hô hấp và đặc biệt được các GS, TS, BS chuyên khoa hô hấp hướng dẫn. Đã có những kiến thức vững vàng về các loại thuốc, sử dụng thuốc và tương tác thuốc.
Bài viết với mong muốn tăng cường nhận thức, hiểu biết của mọi người, đặc biệt ở người mắc COVID -19 về việc sử dụng dexamethasone đúng cách, giúp điều trị viêm phổi nặng do Sars - Cov-2, phát hiện và xử trí những tác dụng không mong muốn của thuốc. Đây là 1 trong những yếu tố quan trọng góp phần vào sự thành công của những liệu pháp điều trị.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm y tế

Bài viết của chúng tôi chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin về thuốc dexamethasone và không nhằm mục đích thay thế cho tư vấn, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng liên hệ với bác sĩ hoặc phòng khám, bệnh viện gần nhất để được tư vấn. Chúng tôi không chấp nhận trách nhiệm nếu bệnh nhân tự ý sử dụng thuốc mà không tuân theo chỉ định của bác sĩ. Xin cảm ơn.

Nguồn tin tham khảo:

https://tuoitre.vn/san-lung-thuoc-dieu-tri-covid-19-ky-4-dexamethasone-thuoc-giam-tu-vong-20210812205322081.htm

http://benhvientiengiang.vn/chi-tiet-tin?/khong-lam-dung-dung-dexamethasone-e-ieu-tri-covid-19/21168104

https://www.vinmec.com/vi/thong-tin-duoc/su-dung-thuoc-toan/tim-hieu-ve-thuoc-nho-mui-dexamethasone/

https://hellobacsi.com/thuoc/dexamethasone/

https://ncov.moh.gov.vn/web/guest/-/6851652-63.

https://www.who.int/news-room/q-a-detail/coronavirus-disease-covid-19-dexamethasone

https://www.bbc.com/vietnamese/world-53079338

https://www.covid19treatmentguidelines.nih.gov/therapies/immunomodulators/corticosteroids/

https://trialsjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13063-021-05116-9

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ijcp.13943

https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.06.22.20137273v1

https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2021436

https://www.journalofhospitalmedicine.com/jhospmed/article/225402/hospital-medicine/effect-systemic-glucocorticoids-mortality-or-mechanical

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33332726/

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2049080120304544?via%3Dihub